Ruim 15 jaar geleden maakte ik kennis met de dovenwereld. Al snel ontdekte ik hoe belangrijk gebaren zijn. En één van mijn eerste gedachten was: Gebarentaal zal wel internationaal zijn. Hoeveel mensen mij dat ook niet gevraagd hebben in de afgelopen jaren: Gebarentaal is zeker internationaal? Maar niets is minder waar.
U bent daar misschien ook wel verbaasd over. Maar waarom zouden gebaren wel internationaal zijn en Nederlands niet? Ik denk dat dit idee voortkomt uit de waarneming dat gebaren zo anders zijn dan woorden. En daarom denk je al snel dat het wel internationaal zal zijn. Maar onbewust schatten we daarmee gebarentalen lager in dan andere talen. Terwijl gebarentalen volwaardige talen zijn, helemaal gelijkwaardig aan andere talen. En iedere taal is ten nauwste verbonden met een land of gebied en de daar aanwezige mensen en cultuur.
Gebarenvertalingen van de Bijbel
Juist in de onderlinge communicatie ontwikkelt zich een taal. En juist als je visueel communiceert, speelt die cultuur een grote rol. Dat zie je bijvoorbeeld heel duidelijk als je gebarenvertalingen van de Bijbel met elkaar vergelijkt. Een Japanse persoon gebaart op een heel ingetogen manier met weinig gezichtsuitdrukkingen. Terwijl een Afrikaanse persoon veel beweeglijker gebaart met heel veel gezichtsexpressie. Dat verschil heb je natuurlijk ook bij andere vertalingen van de Bijbel, maar dan valt het veel minder op omdat de vertaling op schrift staat.
Internationale congressen
Ondertussen begrijpen twee dove mensen uit verschillende delen van de wereld elkaar aan de basis wel snel. Maar als ze echt dieper contact willen, is het nodig om elkaars gebarentaal te leren. Om onderling contact tussen dove mensen op bijvoorbeeld internationale congressen te bevorderen zijn er wel gebaren bedacht. Maar er is geen internationale gebarentaal. Doven mensen ervaren dat zelf niet als een probleem. Ze komen er met elkaar wel uit. Maar bijvoorbeeld bij de vertaling van de Bijbel moet je wel echt de passende gebarentaal gebruiken.
De Nederlandse Gebarentaal
Goed om te weten: Voor de Nederlandse Gebarentaal is een standaard ontwikkeld. Maar ondertussen zijn er allerlei variaties. Dat heeft onder andere te maken met het feit dat er vroeger vijf dovenscholen in Nederland waren. Tot 1980 was gebarentaal officieel niet toegestaan. Maar veel doven gebruikten onder elkaar en buiten de officiële lesuren wel allerlei gebaren. Omdat in Groningen de grootste dovenschool was, zijn er in de Nederlandse Gebarentaal veel Groningse gebaren opgenomen die een synoniem zijn voor een gebaar uit de standaard Nederlandse Gebarentaal.
Zo zie je hoe gebarentalen net zo gevarieerd zijn als andere talen.
Martin Visser is gebarendominee bij het Interkerkelijk Doven Pastoraat (IDP). Hij spreekt in verschillende gemeentes in Noord-Oost-Nederland. Daarnaast is hij getrouwd en vader van vier kinderen.